PODSTAWOWE POJĘCIA EKOLOGII

Ekologia: Definicja - Pojęcia - Zagadnienia


Słowo ekologia pochodzi od słowa greckiego oíkos (οἶκος) + -logia (-λογία) = dom + nauka – nauka o strukturze i funkcjonowaniu przyrody, zajmująca się badaniem oddziaływań pomiędzy organizmami a ich środowiskiem oraz wzajemnie między tymi organizmami.

Ekologia zajmuje się badaniem powiązań między organizmami żywymi a środowiskiem abiotycznym (układy biologiczne istnieją w sieci powiązań między sobą i otaczającym je środowiskiem), opartych na różnego rodzaju interakcjach. Odkrywanie tych zjawisk dokonywało się od starożytności, ale ekologia jako samodzielna nauka w Europie i Ameryce rozwinęła się w zasadzie w XIX wieku. 

Ekologia - na Wschodzie znana jako Rudrayana - pojazd harmonii z przyrodą - nie jest nauką obojętną wobec egzystencji przyrody i człowieka, dlatego często w potocznych dyskusjach utożsamiana bywa z sozologią i filozofią. Ekologia najogólniej jest nauką o porządku i nieporządku w przyrodzie oraz konsekwencjach wynikających dla istnienia biosfery i człowieka. Ze względów zarówno filozoficznych jak i utylitarnych pojęcie "ekologia" używane bywa w szerokim kontekście znaczeniowym. Określenia ekologia, ekologiczny są często używane w języku potocznym w szerokim i czasem nieprecyzyjnym sensie znaczeniowym, nie zawsze związanym z ekologią jako nauką. Często odnoszą się do sozologii, tj. nauki o ochronie środowiska lub samej ochrony środowiska jako takiej, a nawet filozofii ekologicznej (ekozofia), działalności społecznej czy artystycznej. 

Termin 'ekologia' wprowadził w Europie, od słowa oecologia, niemiecki biolog i ewolucjonista Ernst Haeckel w 1869 roku, by określić badania nad zwierzętami i ich relacjami z otaczającym światem nieorganicznym jak i organicznym, ze szczególnym uwzględnieniem interakcji, przyjaznych lub wrogich, z organizmami roślinnymi i zwierzęcymi, z którymi wchodzą w kontakt. Na organizmy w środowisku oddziałują czynniki abiotyczne i biotyczne. Rudrayana w Indii i Tybecie od wielu tysięcy lat wykłada wszystko to, do czego współcześni naukowcy na Zachodzie dochodzą na drodze swoich empirycznych dociekań. Wiedza ekologiczna na Zachodzie to często wyłamywanie otwartych drzwi - dowodzenie czegoś, co jest oczywiste i powszechnie znane ludom wielu tradycyjnych kultur i cywilizacji. 

Jedni autorzy sądzą, że przedmiotem ekologii powinny być relacje między rzeczywistością biotyczną a abiotyczną, inni natomiast rozszerzają jej zakres na tak zwany wymiar aplikacyjny (tzw. ekologia stosowana). W konsekwencji dla jednych jest to nauka biologiczna, dla innych geograficzna, inni poszerzają ją o problematykę ochrony środowiska. Jedni bronią jej wymiaru ilościowego (strategia redukcjonistyczna), inni skupiają się na wymiarze jakościowym (strategia holistyczna). Z powodu tak różnorodnych podejść i poglądów na zakres ekologii w podręcznikach spotyka się różne definicje samej ekologii jak i różne modele teoretyczne. Całość ekologii zdaje się uwzględniać podejście starożytnych mędrców Indii i Tybetu znane jako ścieżka rudrowa - totalna harmonia z życiem i przyrodą. 

Podstawą ekologicznego stylu życia jest wegetarianizm (jarstwo) - zdrowe odżywianie roślinne, wykluczające toksyczny i szkodliwy dla przyrody przemysł mięsno-rzeźniczy! Nie ma ekologii bez jarstwa czyli wegetrianizmu. Wegetarianie realizują prawa i zasady ekologii w praktyce. Kto nie jest wegetarianem, na pewno nie ma nic wspólnego z ekologią! W Europie i Azji najbardziej ekologiczny styl życia preferują szkoły i systemy jogi rodem z Indii i Tybetu. Filozoficzna wiedza duchowa Wschodu w odróżnieniu od chrześcijaństwa i islamu, zawiera już w swoich zasadach ekologię, w tym wegetarianizm jako absolutny fundament ekologiicznego stylu życia. 

Podstawowe pojęcia ekologii


Zazwyczaj za najważniejsze pojęcia w ekologii uważa się: populacja, biocenoza, ekosystem, krajobraz, biosfera, sukcesja ekologiczna. 

Populacja 

Populacja biologiczna — zespół organizmów jednego gatunku żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa. Nie jest to jednak suma osobników jednego gatunku, a zupełnie nowa całość. Ważniejsze parametry charakteryzujące populację:
  • odziedziczalność
  • powtarzalność
  • podobieństwo fenotypowe krewnych
  • korelacje genetyczne
  • korelacje fenotypowe
  • korelacje środowiskowe

Inny podział cech charakteryzujących populację:
  • rozrodczość
  • śmiertelność
  • areał (obszar występowania)
  • zagęszczenie populacji
  • liczebność
  • struktura płci i wieku
  • struktura socjalna
  • strategia życiowa
  • dynamika liczebności

Rodzaje oddziaływań między populacjami:


I. Antagonistyczne
  • konkurencja
  • drapieżnictwo
  • pasożytnictwo
  • allelopatia
  • amensalizm

II. Nieantagonistyczne
  • mutualizm
  • protokooperacja
  • komensalizm

Rodzaje przestrzennego rozmieszczenia osobników w populacji:

  • przypadkowe - rozmieszczenie losowe, bez jakichkolwiek zasad. Występuje bardzo rzadko, głównie w przypadku bakterii i innych organizmów niższego rzędu.
  • równomierne - spotykane głównie na polach uprawnych, ogródkach np. równomierne rozsianie roślin. Ten typ jest bardzo rzadko spotykany w przyrodzie.
  • skupiskowe - osobniki łączą się w grupy, kolonie lub stada, razem mają bowiem większe szanse na przetrwanie (łatwiej zdobywają pokarm). Ten typ rozmieszczenia spotykamy najczęściej, dotyczy wielu gatunków - chociażby stad wilków.

Biocenoza


Biocenoza - z greckiego bios życie i koinós wspólny – zespół populacji organizmów roślinnych (fitocenoza), zwierzęcych (zoocenoza) i mikroorganizmów danego środowiska (biotopu), należących do różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi, tworzących całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli dynamicznej równowagi). Biocenoza oraz biotop, czyli środowisko fizyczne (nieożywione) tworzą ekosystem. Biocenozy mogą być naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród).

Podział biocenoz 

agrocenoza – biocenoza pól uprawnych
hylocenoza – biocenoza leśna
pratocenoza – biocenoza łąk i pastwisk (trwałych użytków zielonych)
urbicenoza – biocenoza miasta

Ekosystem


Ekosystem – jedno z podstawowych pojęć w ekologii. Termin ten został utworzony przez brytyjskiego ekologa Arthura Tansley'a w 1930 (opublikowany w 1935) roku jako skrót od angielskich słów ecological system. Na ekosystem składają się dwa składniki:
  • biocenoza – czyli ogół organizmów występujących na danym obszarze powiązanych ze sobą w jedną całość różnymi zależnościami,
  • biotop – czyli nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne).
Ekosystem stanowi funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę funkcjonalną biosfery.

Przykłady ekosystemów:

  • staw
  • las
  • dżungla
  • łąka
  • moczary
  • rafa koralowa
  • pole – agroekosystem
  • plantacja sosnowa
  • ocean
  • wybrzeża morskie
  • dolny bieg rzeki
Ekosystem ma zazwyczaj czteropoziomową strukturę pokarmową. Te poziomy to:
  • środowisko abiotyczne – materia nieożywiona w środowisku,
  • producenci – organizmy samożywne, które użytkują wyłącznie abiotyczną część ekosystemu,
  • konsumenci – organizmy cudzożywne (głównie zwierzęta),
  • reducenci – destruenci czyli bakterie i grzyby powodujące rozkład materii organicznej.
Podstawowy podział ekosystemów:
  • lądowe
  • wodne
  • sztuczne
  • naturalne
Kryteria wyróżniania ekosystemu:
  • z punktu widzenia składu ekosystemu: fauna w ekosystemach jest specyficzna, zawiera gatunki charakterystyczne
  • z punktu widzenia pełności składu: każdy układ musi składać się z 3 elementów, którymi są autotrofy, konsumenci i destruenci
  • z punktu widzenia czasu trwania układów: są one ustabilizowane i trwałe
  • z punktu widzenia granic, które układ ograniczają: wielkość zajmowanego obszaru jest uwarunkowana zdolnością rozkładu, musi zachodzić pełna realizacja obiegów materii i przepływów energii (np. obszar dla źródeł wynosi kilka m2, natomiast dla lasów mogą to być setki km2). 

Krajobraz


Krajobraz (landschaft, fizjocenoza) – termin wieloznaczny, stosowany w różnych dziedzinach nauki (geografia, ekologia, biologia, architektura, geochemia), czasami różnie definiowany i interpretowany. Dodatkowo w języku potocznym słowo "krajobraz" używane jest na określenie widoku (np. krajobraz miejski, krajobraz zimowy, krajobraz malowniczy, ładny, zeszpecony itd.). Najogólniej za krajobraz uważa się ogół cech przyrodniczych i antropogenicznych wyróżniających określony teren, zespół typowych cech danego terenu. Według Armanda, krajobraz jest synonimem terytorialnego (środowisko lądowe) lub akwatorialnego (środowisko wodne) kompleksu terytorialnego. 

Zonneveld (1990) traktuje krajobraz jako przestrzenny i materialny wymiar rzeczywistości ziemskiej i definiuje jako "kompleksowy system składający się z form rzeźby i wód, roślinności i gleb, skał i atmosfery". Z kolei Kondracki i Richling (1983) definiują krajobraz jako "część epigeosfery, stanowiącą złożony przestrzenie geokompleks o swoistej strukturze i wewnętrznych powiązaniach". W definicji Gordona (1986) podkreślany jest fakt niejednorodności, swoistej ziarnistości: "krajobraz stanowi heterogeniczny fragment terenu, złożony z powiązanych wzajemnie ekosystemów". 

W ekologii krajobraz może być zdefiniowany jako "fizjocenoza, zbiór przestrzenny ekosystemów o zbliżonej strukturze zewnętrznej (ekosystemy leśne, łąkowe, wodne), które połączone są procesem obiegu materii i przepływu energii, a także oddziaływaniem antropogenicznym". Jednakże taka definicja nie odróżnia krajobrazu od ekosystemu. Dodatkowo w krajobrazie występują obok siebie różne ekosystemy, np. w lesie występują jeziora, rzeki, torfowiska, polany itd.

Cechy krajobrazu

Krajobraz zajmuje wycinek przestrzeni i można go przedstawić na mapie. Krajobraz charakteryzuje się swoista fizjonomią, która można przestawić w formie graficznej (rysunek, fotografia itd.) Krajobraz jest systemem dynamicznym. Jego sposób funkcjonowania uzależniony jest od części składowych oraz powiązań między nimi jak i dominujących procesów. Krajobraz podlega zmianom (ewolucja krajobrazu), każdy krajobraz ma swoja historię jak i podlega zmianom sezonowym, np. zimą w Polsce teren pokrywa warstwa śniegu, wiosną zieleni się młoda ruń, jesienią złocą się uschnięte liście na drzewach. 

Krajobraz (fizjocenoza, „krajobraz ekologiczny”) charakteryzuje się pewną ziarnistością i niejednorodnością (różna skala niejednorodności). Ponadto możemy mówić o hierarchii układów ekologicznych (różna wielkość - zawieranie się w sobie, różna złożoność). Zjawisko sukcesji odnoszone jest do różnych poziomów organizacji ekologicznej, bardzo rozbieżnych terytorialnie i być może funkcjonalnie. Bez wnikania w istotę tej hierarchii oraz klasyfikację poziomów, poprzestańmy na stwierdzeniu, że istnieją układy naturalnie wyodrębnione. Będą one wyodrębniającymi się terytorialnie, strukturalnie lub funkcjonalnie układami ekologicznymi o różnym statusie hierarchicznym (ekosystemy, biogeocenozy, zbiorowiska, konsorcja, siedliska, synuzja, biochory, strefy itp.). Układem naturalnie wyodrębnionym może być zarówno żywiciel w stosunku do pasożyta, wyspa siedliskowa, drobny zbiornik, zadrzewienie śródpolne, wyspa oceaniczna. 

Układy takie cechuje różny stopień wyodrębnienia z otoczenia. Na przykład zbiornik wodny bardziej wyodrębnia się z otoczenia niż zadrzewienie śródpolne – bo większe są różnice w charakterystykach środowiskowych. Organizmy żywe są przystosowane do różnych czynników środowiskowych (parametrów itp.). Nie ma jednak organizmu (gatunku), który byłby przystosowany maksymalnie do wszystkiego. Pewne czynniki środowiskowe, np. niska temperatura, duża wilgotność itp., negatywnie i ograniczająco oddziałują na jedne gatunki (zmniejszają szanse przeżycia - całkowicie lub tylko częściowo), podczas gdy inne gatunki są do nich zaadoptowane i znoszą je bez szkody (lub przynajmniej z mniejszą szkodą). Są jednocześnie takie oddziaływania abiotyczne, które niszczą wszystkie organizmy. To są właśnie lokalne katastrofy (pożar, wybuch wulkanu). 

Typy krajobrazu 

W zależności od stanu i stopnia zniszczenia rozróżnia się krajobrazy:
  • pierwotne, które wykazują zdolność do samoregulacji, a ich równowaga biologiczna nie jest zachwiana przez człowieka (np. anekumeny),
  • naturalne, które wykazują częściową zdolność do samoregulacji, jednak nie zawierają istotnych elementów przestrzennych wprowadzonych w wyniku działalności człowieka,
  • kulturowe, które wykazują zachwianą zdolność samoregulacji i wymagają ochrony; znajdują się pod wpływem intensywnej działalności człowieka,
  • zdewastowane, które charakteryzują się silnym uprzemysłowieniem i urbanizacją, brakiem naturalnych elementów krajobrazu oraz unifikacją formy (wymagają działań rekultywacyjnych).
W Polsce i Europie dominują krajobrazy kulturowe, ale coraz więcej obszarów jest zdewastowanych, uległych degradacji.

Krajobraz ekologiczny

W ekologii czasami używa się terminu krajobraz ekologiczny, traktowany jako wyższy poziom organizacji, skupiający różne ekosystemy. Krajobraz ekologiczny - wyodrębniający się obszar o charakterystycznej fizjonomii, zbudowany z powiązanych ze sobą ekosystemów, np. krajobraz wiejski, krajobraz zurbanizowany, krajobraz pojezierny. Krajobraz ekologiczny traktowany jest jako poziom organizacji, nadrzędny w stosunku do ekosystemu. W zasadzie jest synonimem pojęcia krajobraz. Poprawniejsze jest stosowanie pojęcia ekologia krajobrazu zamiast krajobraz ekologiczny. Krajobraz ekologiczny można znaleźć jeszcze wszędzie tam, gdzie nie dotarł człowiek pazerny na zysk za cenę wyniszczenia przyrody! 

Biosfera


Biosfera (zob. bio) - strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe, gdzie odbywają się procesy ekologiczne. Biosfera jest częścią zewnętrznej skorupy Ziemi, która obejmuje również powietrze, ląd i wodę. Z najobszerniejszego punktu widzenia geofizyki, biosfera jest światowym systemem ekologicznym i obejmuje wszystkie żyjące organizmy i ich powiązania ze sobą i z litosferą (skorupą ziemską), hydrosferą (wodą), i atmosferą (powietrzem). Do dzisiejszego dnia Ziemia jest jedyną znaną planetą na której znajduje się życie. Szacuje się że ziemska biosfera zaczęła się tworzyć (przez proces biogenezy) przynajmniej 3,5 miliardów lat temu. Biosfera obejmuje około: 4 km n.p.m. (atmosfera) 300 m p.p.m. (hydrosfera) 40 cm w głąb ziemi (litosfera). 

Pochodzenie i użycie pojęcia biosfera

Pojęcie biosfery zostało wprowadzone na Zachodzie przez geologa Eduarda Suessa w roku 1875. Ekologiczne pojęcie biosfery pochodzi z lat 20-tych XX wieku i poprzedza wprowadzenie przez Arthura Tansleya w 1935 roku pojęcia ekosystemu. W nieco innym rozumieniu pojęcie biosfery wprowadził Wiernadskij (1926, 1929). 

Biosfera rozumiana jest jako: 
  • suma wszystkich organizmów żywych, ich biomasa i przetrzeń, jaka zajmują,
  • system ekologiczny, specyficznie rozumiany superorganizm z atmosferą, cyrkującymi wodami i procesami zachodzącymi w skorupie ziemskiej. W pewnym sensie organizmy żywe są "wytworem" tak rozumianej biosfery. Rozumienie pojęcia biosfery Wiernadskiego zbliżone jest do koncecji Gai Lovelocka oraz Lynn Margulis.
Biosfery 1, 2, 3 

Kiedy następuje liczba po słowie biosfera, zwykle odznacza to szczególny system ekologiczny:
  1. Biosfera 1 - planeta Ziemia; 
  2. Biosfera 2 - laboratorium w Arizonie (Stany Zjednoczone) w którym mieści się 3,15 akrów (13 000 m²) zamkniętego systemu ekologicznego; 
  3. Biosfera 3 - też znana jako BIOS-3; próba tworzenia sztucznej biosfery przeprowadzona przez Rosjan w latach 1967-1968. 

Działy ekologii na Zachodzie


Podział ekologii ze względu na zakres zainteresowań i poziomów organizacji:
  • autekologia czyli ekologia organizmów, zajmującą się badaniem wzajemnego oddziaływania środowiska abiotycznego na organizmy
  • synekologia czyli ekologia ekosystemów, zajmującą się badaniem grup organizmów (jako całości) w biocenozach oraz zależności między zbiorowiskami organizmów a ich siedliskiem.
Podział ze względu na metodologię badań:
  • ekologia opisowa – „historia naturalna”, opisywanie całych formacji roślinnych i zgrupowań zwierząt kuli ziemskiej (ociera się o zoogeografię czy biogeografię; 
  • ekologia funkcjonalna – poszukuje i bada związki, wzajemne zależności i oddziaływania między składowymi jednostek opisywanych przez ekologię opisową, poszukuje ogólnych zasad funkcjonowania systemów ekologicznych; 
  • ekologia ewolucyjna – rozważa organizmy i relacje istniejące między nimi jako twory historycznego procesu ewolucji.

Rozmaite definicje ekologii 


Ernst Haeckel: „Przez ekologię rozumiemy wiedzę związaną z ekonomiką natury – badanie stosunków roślin i zwierząt z ich środowiskiem organicznym i nieorganicznym, w tym przede wszystkim ich przyjazne i wrogie stosunki z tymi zwierzętami i roślinami, z którymi wchodzą one w bezpośredni lub pośredni kontakt – można powiedzieć, że ekologia jest budowaniem tych wszystkich złożonych interakcji, które Darwin nazwa warunkami walki o byt”

Claude Lévi-Strauss stwierdził, że "ekologia jest astronomią życia". Tak jak astronomia ukazuje położenie ciał niebieskich, tak ekologia ukazuje rozłożenie organizmów żywych na Ziemi. Ekolog nie ogranicza się tylko do opisu tego rozmieszczenia, stara się odpowiedzieć, dlaczego ona jest właśnie takie, dlaczego zbiorowiska roślin mają swoją strukturę i wypełniają dane funkcje. Jest to wskazanie na ekologie ewolucyjną, funkcjonalna i opisową

Charles J. Krebs: „Ekologia jest nauką zajmującą się regułami zachodzącymi między występowaniem i rozmieszczeniem organizmów”, a podstawowym zadaniem ekologii jest wskazanie na przyczyny warunkujące rozmieszczenie i liczebność organizmów (taki cel postawił np. Humboldt w XVIII w.). Krebs wyróżnia:
  • Ekologię opisową („historia naturalna”, opisywanie całych formacji roślinnych kuli ziemskiej, ale można odnieś do opisywania również zgrupować zwierząt) – ociera się o zoogeografię czy biogeografię
  • Ekologię funkcjonalną (poszukuje i bada związki, wzajemne zależności i oddziaływania między składowymi jednostek opisywanych przez ekologie opisową), poszukuje ogólnych zasad funkcjonowania systemów ekologicznych
  • Ekologię ewolucyjną (rozważa organizmy i relacje istniejące między nimi jako twory historycznego procesu ewolucji)
Eugene Odum – "Ekologia to nauka o strukturze i funkcjonowaniu natury, supernauka lub nauka jednocząca".

Barrington Moore uważa, że ekologia jest nauką syntetyzującą nasze pojmowanie struktury i funkcjonowania biosfery.

Russel Ackoff "Ekologia to studium ekosystemów, otwarte na szerokie pole od fizjologii do biogeografii".

Francesco Di Castri:

1. Ekologia jest nauką przyrodniczą, która wymaga spełnienia rygorów metodologii nauk przyrodniczych i posiada własne kompetencje. Nie jest odczuciem, wyczuciem, stanem ducha lub warunkiem respektowania natury.

2. Ekologia nie jest synonimem partii politycznych lub programem grup nacisku. To nie znaczy że wnioski wynikające z jej koncepcji nie wpływają na zrozumienie relacji między ekologią naukową a „ekologią polityczną”.

3. Ekologia nie jest synonimem spuścizny biologicznej danego regionu lub kraju. Poznanie naukowe dynamiki gatunków danego kraju i regionu, funkcjonowanie ekosystemów jest nieodzowne dla tej dziedziny. Ekologia dostarcza danych do zarządzania tym dziedzictwem.

4. Ekologia nie jest nauką będącą syntezą dokonaną na podstawie danych dostarczonych przez inne nauki. Ona jest otwarta na inne nauki. Ekologia jest jednak nauką z jej własna logiką, metodologią i koncepcjami.

5. Ekologia nie jest nauką w pełni holistyczną. Aby zrozumieć mechanizm procesów ekologicznych i interakcje w badanych zgrupowaniach czy zespołach, należy przyjąć środek między rozumowaniem holistycznym i redukcjonistycznym, między rozumowaniem syntetycznym i analitycznym.

6. Ekologia nie jest synonimem wiedzy o środowisku lub nauką obejmująca problemy środowiska (choć często do takiej funkcji bywa sprowadzana). Nie oznacza to, że wyniki poznania ekologicznego nie powinny być wykorzystane w ochronie środowiska (np. rekultywacja jezior, regeneracja zdewastowanych lasów). Nie jest też synonimem eksploatacji zasobów naturalnych.

7. Ekologia nie jest synonimem biotycznego układu terytorialnego (przestrzenny rozkład gatunków). Ekologia uwzględnia układ przestrzenny w podejmowaniu kwestii różnorodności ekologicznej, przy analizie sukcesji ekosystemów, ukazywaniu warunków stabilności ekosystemów.

Ekoetykietowanie


Kiedy idziemy na zakupy do sklepów z każdej półki ”krzyczy” do nas reklama - prawie wszystko jest ”eko” i ”bio” i super, ale nie jest to pewna gwarancja jakości! Skąd może człowiek wiedzieć co jest tylko firmowym chwytem reklamowym, a co rzetelną informacją? Patrząc na półkę z herbatami - prawie każda ma zielone kółko na pudełeczku - to działa nam na podświadomość - to sugeruje, że produkt posiada jakieś gwarancje, jest lepszy od innych, niestety to tylko nasza nadinterpretacja. Przeczytajmy kilka z nich... 
  • gwarancja jakości
  • gwarancja dobrego zakupu
  • zawiera przeciwutleniacze, a co to znaczy w praktyce, co daje to nam konsumentom? nic - niestety nic.
Aby mieć pewność, że produkty spełniają pewne określone wymagania, normy to dany produkt powinien być oznakowany wiarygodnym certyfikatem. 

Fachowe ekoetykietowanie (etykietowanie środowiskowe, ekoznakowanie) oznacza umieszczanie na produktach informacji świadczących o tym, że dany produkt jest zgodny z pewnymi przyjętymi kryteriami związanymi z ochroną środowiska, co odróżnia go od innych produktów z tej samej grupy. Ekoetykietowanie wyrobów i usług pełni następujące funkcje:
  • funkcja ekologiczna - ochrona środowiska przyrodniczego w tym także interesów lokalnych społeczności,
  • funkcja informacyjna - informowanie konsumentów o ekologicznych cechach produktu,
  • funkcja stymulująca - stymulowanie producentów do podejmowania przedsięwzięć proekologicznych,
  • funkcja marketingowa - instrument kapitalistycznej konkurencji w gospodarce rynkowej,
  • funkcja edukacyjna - poszerzanie wiedzy o proekologicznych cechach towarów. 
W wielu krajach na świecie ustanowiono narodowe (krajowe) systemy ekoznakowania, które zyskały uznanie konsumentów na całym świecie, również w Polsce. Najstarszy system ekoetykietowania, tzw. ”Błękitny Anioł” funkcjonuje od 1978 roku w Niemczech. Spośród innych znanych ekoznaków warto wymienić skandynawskiego ”Białego Łabędzia” ustanowionego w 1989 roku w Finlandii, Islandii, Szwecji i Norwegii oraz ekoznak Unii Europejskiej - stokrotka - przyznawana wyrobom od 1992 roku.

Opisane wyżej znaki ekologiczne mają charakter narodowy i mogą być przyznawane różnym rodzajom wyrobów. Istnieją również ekoetykiety nadawane przez niezależne organizacje ekologiczne. Zwykle są one adresowane do konkretnych grup produktów lub przyznawane w oparciu o jedno kryterium. Przykładem takiego ekoznaku jest chociażby znak rolnictwa ekologicznego przyznawany produktom żywnościowym pochodzącym z certyfikowanych gospodarstw ekologicznych. Od 1.07.2010 roku wchodzi nowy znak rolnictwa ekologicznego - ujednolicony dla całej Unii Europejskiej. 

Innym przykładem są znaki FSC i PEFC umieszczane na wyrobach z drewna i papieru. Logo FSC lub PEFC umieszczane na takim produkcie oznacza, że drewno, z którego jest on wykonany pochodzi z lasu, gdzie gospodarka leśna prowadzona jest zgodnie z określonymi zasadami uwzględniającymi aspekty ekologiczne, ekonomiczne i społeczne. Następnym ważnym oznaczeniem, które można spotkać na wyrobach jest znak FairTrade. Kupując produkty z takim znakiem ma się pewność, że osoba pracująca np. przy zbiorach kawy czy herbaty otrzymała godziwą zapłatę za swoją pracę. 

W czasach globalizacji, gdzie odległość nie jest żadną barierą, otaczają nas produkty ze wszystkich zakątków świata. Czasami trudno jest się zdecydować, który z nich wybrać, bo wiele z nich ma takie same walory estetyczne i jakościowe. Wybierajmy więc te, które dodatkowo wspierają jakąś dobrą ideę: zrównoważoną gospodarkę leśną, rolnictwo ekologiczne, sprawiedliwy handel, recykling, itd. Gwarancją tego, że nasze pieniądze są dobrze wydane jest odpowiedni certyfikat, który gwarantuje, że dany wyrób jest zgodny z odpowiednimi wymaganiami. Nie nabierajmy się na ekościemę, kupujmy wyroby prawidłowo oznaczone. Niestety ekościema jest w Polsce jeszcze bardzo powszechna, a wielu sprzedawców wmawia, że coś jest zdrową żywnością, chociaż nie ma z tą ideą nic wspólnego...

Szkoda, że w sieci jest mało miejsc, gdzie można znaleźć informacje zebrane na temat ekooznakowania. Dlatego bardzo ciekawym jest pomysł sklepów, w których można kupić tylko wyroby z certyfikatami. Polecamy zaglądać na przykład na stronkę: sklep.ekologuj.pl. Kupimy tam nie tylko świetne rzeczy, ale dowiemy się jakie wyroby warto kupować z czystym sumieniem. Przy każdym produkcie jest opis certyfikatu, pokazane logo i wyjaśnienie, co ono oznacza. Dodatkową atrakcją są ciekawe filmy, które warto obejrzeć. 

Globalne ocieplenie - skutki i przyczyny


Faktem jest, że w przeciągu XX wieku średnia globalna temperatura na Ziemi wzrosła o około 0,7 stopnia Celsjusza. Nie jest to wielki skok temperatury i nie powinien być powodem paranoicznej histerii. Międzyrządowy Zespół do spraw Zmian Klimatu (w skrócie IPCC) przewiduje jej wzrost w wieku XXI o kolejne 1.4°C, chociaż histerycy wieszczą nawet do 5.8°C. Odnotowany wzrost o zaledwie 0,7 stopnia przez całe stulecie, może być spowodowany doskonaleniem technik pomiarowych. Jeżeli trwają spory co do przyczyn ocieplenia, to samo zjawisko jest niezaprzeczalne, o ile różnica nie jest spowodowana zmianami technik pomiarowych i problemami z ich analizą statystyczną. Skutki podwyższenia globalnej temperatury są do przewidzenia i są niezbyt zachęcające, jednak wielkość tego ocieplenia przez XX wiek nie jest porażająca ani nie może być powodem do katastroficznych wizji.

Zdecydowana większość światowej opinii skłania się ku twierdzeniu, że zmiany klimatyczne są skutkiem działalności człowieka. W tym bezpośrednio, zwiększenia stężenia dwutlenku węgla w atmosferze, który jest gazem cieplarnianym produkowanym przez pojazdy spalinowe oparte na benzynie i ropie oraz przez wiele zakładów przemysłowych. Istotnym powodem ocieplenia klimatu oraz dziury ozonowej jest wyziew miliardów papierosów spalanych dziennie przez zatruwających atmosferę nikotynistów i innych palaczy "ziółek". Powoduje to razem tzw. efekt cieplarniany i w konsekwencji wzrost globalnej średniej temperatury. Istnieje wiele teorii na temat, ale emisja gazów cieplarnianych, spalin i toksycznych dymów (papierosy) jest najlepiej udokumentowana, chociaż przemysł nie chce o tym słyszeć. 

Filozofia głębokiej ekologii


Nurt filozofii głębokiej ekologii powstał na początku lat 70-tych XX wieku, a zainicjowany został przez norweskiego filozofa Arne Naessa (1912-2009). Zrodził się on z wnikliwej obserwacji życia społecznego i kulturalnego na przestrzeni lat 60-tych XX wieku oraz z dostrzeżenia postępującej degradacji środowiska naturalnego. Niepokój związany z niepohamowanym rozwojem cywilizacji naukowo-technicznej, zwanej cywilizacją przemysłową, i postępującym kryzysem globalnym, który objął także kulturę, zrodził potrzebę znalezienia odpowiedzi na pytania o jego przyczyny, zasięg i wpływ na przyrodę oraz człowieka. 

Pierwszą i zasadniczą przyczyna zaistniałego kryzysu był i wciąż jest sposób postrzegania przez człowieka swojej pozycji względem przyrody i wszelkich jej elementów. Konsumpcyjne podejście do życia, zakładające ciągłe gromadzenie dóbr w imię pozornego podnoszenia standardu życia, dokonuje się przede wszystkim kosztem naszego rozwoju duchowego i psychicznego, a co za tym idzie oddzielenia człowieka jako indywidualnego, jednostkowego „ja” od przyrody jako całości. 

Prawidłowy rozwój jednostki ludzkiej możliwy jest jedynie wówczas, gdy zapewniona będzie jej w tym samym stopniu możliwość rozwoju biologicznego jak i psychicznego oraz duchowego, o których nie może być mowy bez pierwotnego, prawdziwego zawiązku człowieka z przyrodą. Kondycja naszego życia zależy od kondycji całego środowiska w świecie, w którym żyjemy. Nie ma miejsca na podział na byty bardziej lub mniej znaczące, nadrzędne lub podrzędne. Wiedzieli o tym starożytni szamani, odkrywa tę wiedzę współczesna nauka. Cywilizacje pasożytnicze zawsze w historii doprowadzały się do zagłady, a człowiek nie potrzebuje zabijać zwierząt aby dobrze żyć. Nie ma ekologii i ochrony środowiska bez masowej edukacji na rzecz wegetarianizmu. 

© Wszelkie prawa do publikacji zastrzeżone przez: ekogajusz.blogspot.com

4 komentarze:

  1. Faktycznie sama ekologia jest jak najbardziej ważna tak jak i środowisko. Ja również miałam już okazję współpracować z firmą http://eco-expert.eu/ kiedy była mi potrzebna specjalistyczna analiza środowiskowa. Moim zdaniem jest to bardzo ważne aby ją mieć.

    OdpowiedzUsuń
  2. Świetnie napisany artykuł. Mam nadzieję, że będzie ich więcej.

    OdpowiedzUsuń
  3. Bardzo fajnie napisany artykuł. Jestem pod wrażeniem.

    OdpowiedzUsuń