Harmonia z Naturą - filozofia życia
Haromonia
z przyrodą - Ekologia – na Wschodzie znana
jako Rudrayana – pojazd harmonii z naturą – nie
jest nauką obojętną wobec egzystencji przyrody i człowieka,
dlatego często w potocznych dyskusjach utożsamiana bywa z sozologią
i filozofią. Ekologia najogólniej jest nauką o porządku i
nieporządku w przyrodzie oraz konsekwencjach wynikających dla
istnienia biosfery i człowieka. Ze względów zarówno
filozoficznych jak i utylitarnych pojęcie “ekologia” używane
bywa w szerokim kontekście znaczeniowym. Określenia ekologia,
ekologiczny są często używane w języku potocznym w szerokim i
czasem nieprecyzyjnym sensie znaczeniowym, nie zawsze związanym z
ekologią jako nauką. Często odnoszą się do sozologii, tj. nauki
o ochronie środowiska lub samej ochrony środowiska jako takiej, a
nawet filozofii ekologicznej (ekozofia), działalności społecznej
czy artystycznej.
Ekologia zajmuje
się badaniem powiązań między organizmami żywymi a środowiskiem
abiotycznym (układy biologiczne istnieją w sieci powiązań między
sobą i otaczającym je środowiskiem), opartych na różnego rodzaju
interakcjach. Odkrywanie tych zjawisk dokonywało się od
starożytności, ale ekologia jako samodzielna nauka w Europie i
Ameryce rozwinęła się w zasadzie w XIX wieku.
Termin
‘ekologia’ wprowadził w Europie, od słowa oecologia, niemiecki
biolog i ewolucjonista Ernst Haeckel w 1869 roku, by
określić badania nad zwierzętami i ich relacjami z otaczającym
światem nieorganicznym jak i organicznym, ze szczególnym
uwzględnieniem interakcji, przyjaznych lub wrogich, z organizmami
roślinnymi i zwierzęcymi, z którymi wchodzą w kontakt. Na
organizmy w środowisku oddziałują czynniki abiotyczne i
biotyczne.
Rudrayana w Indii i Tybecie od
wielu tysięcy lat wykłada wszystko to, do czego współcześni
naukowcy na Zachodzie dochodzą na drodze swoich empirycznych
dociekań. Wiedza ekologiczna na Zachodzie to często wyłamywanie
otwartych drzwi – dowodzenie czegoś, co jest oczywiste i
powszechnie znane ludom wielu tradycyjnych kultur i cywilizacji.
Jedni autorzy sądzą,
że przedmiotem ekologii powinny być relacje między rzeczywistością
biotyczną a abiotyczną, inni natomiast rozszerzają jej zakres na
tak zwany wymiar aplikacyjny (tzw. ekologia stosowana). W
konsekwencji dla jednych jest to nauka biologiczna, dla innych
geograficzna, inni poszerzają ją o problematykę ochrony
środowiska. Jedni bronią jej wymiaru ilościowego (strategia
redukcjonistyczna), inni skupiają się na wymiarze jakościowym
(strategia holistyczna). Z powodu tak różnorodnych podejść i
poglądów na zakres ekologii w podręcznikach spotyka się różne
definicje samej ekologii jak i różne modele teoretyczne. Całość
ekologii zdaje się uwzględniać podejście starożytnych mędrców
Indii i Tybetu znane jako ścieżka rudrowa – totalna harmonia z
życiem i przyrodą.
Podstawą ekologicznego
stylu życia jest wegetarianizm (jarstwo) – zdrowe odżywianie
roślinne, wykluczające toksyczny i szkodliwy dla przyrody przemysł
mięsno-rzeźniczy! Nie ma ekologii bez jarstwa czyli wegetarianizmu.
Wegetarianie realizują prawa i zasady ekologii w praktyce. Kto nie
jest wegetarianem, na pewno nie ma nic wspólnego z ekologią! W
Europie i Azji najbardziej ekologiczny styl życia preferują szkoły
i systemy jogi rodem z Indii i Tybetu. Filozoficzna wiedza duchowa
Wschodu w odróżnieniu od chrześcijaństwa i islamu, zawiera już w
swoich zasadach ekologię, w tym wegetarianizm jako absolutny
fundament ekologicznego stylu życia.
Podstawowe pojęcia
ekologii
Zazwyczaj za
najważniejsze pojęcia w ekologii uważa się: populacja, biocenoza,
ekosystem, krajobraz, biosfera, sukcesja ekologiczna.
Populacja
Populacja
biologiczna — zespół organizmów jednego gatunku
żyjących równocześnie w określonym środowisku i wzajemnie na
siebie wpływających, zdolnych do wydawania płodnego potomstwa. Nie
jest to jednak suma osobników jednego gatunku, a zupełnie nowa
całość. Ważniejsze parametry charakteryzujące populację:
- odziedziczalność
- powtarzalność
- podobieństwo
fenotypowe krewnych
- korelacje genetyczne
- korelacje fenotypowe
- korelacje
środowiskowe
Inny podział cech
charakteryzujących populację:
- rozrodczość
- śmiertelność
- areał (obszar
występowania)
- zagęszczenie
populacji
- liczebność
- struktura płci i
wieku
- struktura socjalna
- strategia życiowa
- dynamika liczebności
Rodzaje oddziaływań
między populacjami:
I. Antagonistyczne
- konkurencja
- drapieżnictwo
- pasożytnictwo
- allelopatia
- amensalizm
II.
Nieantagonistyczne
- mutualizm
- protokooperacja
- komensalizm
Rodzaje
przestrzennego rozmieszczenia osobników w populacji:
- przypadkowe –
rozmieszczenie losowe, bez jakichkolwiek zasad. Występuje bardzo
rzadko, głównie w przypadku bakterii i innych organizmów niższego
rzędu.
- równomierne –
spotykane głównie na polach uprawnych, ogródkach np. równomierne
rozsianie roślin. Ten typ jest bardzo rzadko spotykany w przyrodzie.
- skupiskowe –
osobniki łączą się w grupy, kolonie lub stada, razem mają bowiem
większe szanse na przetrwanie (łatwiej zdobywają pokarm). Ten typ
rozmieszczenia spotykamy najczęściej, dotyczy wielu gatunków –
chociażby stad wilków.
Biocenoza
Biocenoza –
z greckiego bios życie i koinós wspólny – zespół populacji
organizmów roślinnych (fitocenoza), zwierzęcych (zoocenoza) i
mikroorganizmów danego środowiska (biotopu), należących do
różnych gatunków, ale powiązanych ze sobą różnorodnymi
czynnikami ekologicznymi i zależnościami pokarmowymi, tworzących
całość, która pozostaje w przyrodzie w stanie homeostazy (czyli
dynamicznej równowagi). Biocenoza oraz biotop, czyli środowisko
fizyczne (nieożywione) tworzą ekosystem.
Biocenozy mogą być
naturalne (sawanna, las, jezioro) i sztuczne (park, ogród).
Podział biocenoz
- agrocenoza –
biocenoza pól uprawnych
- hylocenoza –
biocenoza leśna
- pratocenoza –
biocenoza łąk i pastwisk (trwałych użytków zielonych)
- urbicenoza –
biocenoza miasta
Ekosystem
Ekosystem –
jedno z podstawowych pojęć w ekologii. Termin ten został utworzony
przez brytyjskiego ekologa Arthura Tansley’a w 1930 (opublikowany w
1935) roku jako skrót od angielskich słów ecological system. Na
ekosystem składają się dwa składniki:
- biocenoza – czyli
ogół organizmów występujących na danym obszarze powiązanych ze
sobą w jedną całość różnymi zależnościami,
- biotop – czyli
nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda,
powietrze (środowisko zewnętrzne).
Ekosystem stanowi
funkcjonalną całość, w której zachodzi wymiana materii między
biocenozą i biotopem. Ekosystem stanowi największą jednostkę
funkcjonalną biosfery. Przykłady ekosystemów:
- staw
- las
- dżungla
- łąka
- moczary
- rafa koralowa
- pole –
agroekosystem
- plantacja sosnowa
- ocean
- wybrzeża morskie
- dolny bieg rzeki
Ekosystem ma
zazwyczaj czteropoziomową strukturę pokarmową. Te poziomy to:
- środowisko
abiotyczne – materia nieożywiona w środowisku,
- producenci –
organizmy samożywne, które użytkują wyłącznie abiotyczną część
ekosystemu,
- konsumenci –
organizmy cudzożywne (głównie zwierzęta),
- reducenci –
destruenci czyli bakterie i grzyby powodujące rozkład materii
organicznej.
Podstawowy podział
ekosystemów:
- lądowe
- wodne
- sztuczne
- naturalne
Kryteria wyróżniania
ekosystemu:
- z punktu widzenia
składu ekosystemu: fauna w ekosystemach jest specyficzna, zawiera
gatunki charakterystyczne
- z punktu widzenia
pełności składu: każdy układ musi składać się z 3 elementów,
którymi są autotrofy, konsumenci i destruenci
- z punktu widzenia
czasu trwania układów: są one ustabilizowane i trwałe
- z punktu widzenia
granic, które układ ograniczają: wielkość zajmowanego obszaru
jest uwarunkowana zdolnością rozkładu, musi zachodzić pełna
realizacja obiegów materii i przepływów energii (np. obszar dla
źródeł wynosi kilka m2, natomiast dla lasów mogą to być setki
km2).
Krajobraz
Krajobraz (landschaft,
fizjocenoza) – termin wieloznaczny, stosowany w różnych
dziedzinach nauki (geografia, ekologia, biologia, architektura,
geochemia), czasami różnie definiowany i interpretowany. Dodatkowo
w języku potocznym słowo “krajobraz” używane jest na
określenie widoku (np. krajobraz miejski, krajobraz zimowy,
krajobraz malowniczy, ładny, zeszpecony itd.). Najogólniej za
krajobraz uważa się ogół cech przyrodniczych i antropogenicznych
wyróżniających określony teren, zespół typowych cech danego
terenu. Według Armanda, krajobraz jest synonimem terytorialnego
(środowisko lądowe) lub akwatorialnego (środowisko wodne)
kompleksu terytorialnego.
Zonneveld (1990)
traktuje krajobraz jako przestrzenny i materialny wymiar
rzeczywistości ziemskiej i definiuje jako “kompleksowy system
składający się z form rzeźby i wód, roślinności i gleb, skał
i atmosfery”. Z kolei Kondracki i Richling (1983) definiują
krajobraz jako “część epigeosfery, stanowiącą złożony
przestrzenie geokompleks o swoistej strukturze i wewnętrznych
powiązaniach”. W definicji Gordona (1986) podkreślany jest fakt
niejednorodności, swoistej ziarnistości: “krajobraz stanowi
heterogeniczny fragment terenu, złożony z powiązanych wzajemnie
ekosystemów”.
W ekologii krajobraz
może być zdefiniowany jako “fizjocenoza, zbiór przestrzenny
ekosystemów o zbliżonej strukturze zewnętrznej (ekosystemy leśne,
łąkowe, wodne), które połączone są procesem obiegu materii i
przepływu energii, a także oddziaływaniem antropogenicznym”.
Jednakże taka definicja nie odróżnia krajobrazu od ekosystemu.
Dodatkowo w krajobrazie występują obok siebie różne ekosystemy,
np. w lesie występują jeziora, rzeki, torfowiska, polany itd.
Cechy krajobrazu
Krajobraz zajmuje
wycinek przestrzeni i można go przedstawić na mapie. Krajobraz
charakteryzuje się swoista fizjonomią, która można przestawić w
formie graficznej (rysunek, fotografia itd.) Krajobraz jest systemem
dynamicznym. Jego sposób funkcjonowania uzależniony jest od części
składowych oraz powiązań między nimi jak i dominujących
procesów. Krajobraz podlega zmianom (ewolucja krajobrazu), każdy
krajobraz ma swoja historię jak i podlega zmianom sezonowym, np.
zimą w Polsce teren pokrywa warstwa śniegu, wiosną zieleni się
młoda ruń, jesienią złocą się uschnięte liście na drzewach.
Krajobraz (fizjocenoza,
„krajobraz ekologiczny”) charakteryzuje się pewną ziarnistością
i niejednorodnością (różna skala niejednorodności). Ponadto
możemy mówić o hierarchii układów ekologicznych (różna
wielkość – zawieranie się w sobie, różna złożoność).
Zjawisko sukcesji odnoszone jest do różnych poziomów organizacji
ekologicznej, bardzo rozbieżnych terytorialnie i być może
funkcjonalnie. Bez wnikania w istotę tej hierarchii oraz
klasyfikację poziomów, poprzestańmy na stwierdzeniu, że istnieją
układy naturalnie wyodrębnione. Będą one wyodrębniającymi się
terytorialnie, strukturalnie lub funkcjonalnie układami
ekologicznymi o różnym statusie hierarchicznym (ekosystemy,
biogeocenozy, zbiorowiska, konsorcja, siedliska, synuzja, biochory,
strefy itp.). Układem naturalnie wyodrębnionym może być zarówno
żywiciel w stosunku do pasożyta, wyspa siedliskowa, drobny
zbiornik, zadrzewienie śródpolne, wyspa oceaniczna.
Układy takie cechuje
różny stopień wyodrębnienia z otoczenia. Na przykład zbiornik
wodny bardziej wyodrębnia się z otoczenia niż zadrzewienie
śródpolne – bo większe są różnice w charakterystykach
środowiskowych. Organizmy żywe są przystosowane do różnych
czynników środowiskowych (parametrów itp.). Nie ma jednak
organizmu (gatunku), który byłby przystosowany maksymalnie do
wszystkiego. Pewne czynniki środowiskowe, np. niska temperatura,
duża wilgotność itp., negatywnie i ograniczająco oddziałują na
jedne gatunki (zmniejszają szanse przeżycia – całkowicie lub
tylko częściowo), podczas gdy inne gatunki są do nich zaadoptowane
i znoszą je bez szkody (lub przynajmniej z mniejszą szkodą). Są
jednocześnie takie oddziaływania abiotyczne, które niszczą
wszystkie organizmy. To są właśnie lokalne katastrofy (pożar,
wybuch wulkanu).
Typy krajobrazu
W zależności od
stanu i stopnia zniszczenia rozróżnia się krajobrazy:
- pierwotne, które
wykazują zdolność do samoregulacji, a ich równowaga biologiczna
nie jest zachwiana przez człowieka (np. anekumeny),
- naturalne, które
wykazują częściową zdolność do samoregulacji, jednak nie
zawierają istotnych elementów przestrzennych wprowadzonych w wyniku
działalności człowieka,
- kulturowe, które
wykazują zachwianą zdolność samoregulacji i wymagają ochrony;
znajdują się pod wpływem intensywnej działalności człowieka,
- zdewastowane, które
charakteryzują się silnym uprzemysłowieniem i urbanizacją,
brakiem naturalnych elementów krajobrazu oraz unifikacją formy
(wymagają działań rekultywacyjnych).
W Polsce i Europie
dominują krajobrazy kulturowe, ale coraz więcej obszarów jest
zdewastowanych, uległych degradacji.
Krajobraz
ekologiczny
W ekologii czasami
używa się terminu krajobraz ekologiczny, traktowany jako wyższy
poziom organizacji, skupiający różne ekosystemy. Krajobraz
ekologiczny – wyodrębniający się obszar o charakterystycznej
fizjonomii, zbudowany z powiązanych ze sobą ekosystemów, np.
krajobraz wiejski, krajobraz zurbanizowany, krajobraz pojezierny.
Krajobraz ekologiczny traktowany jest jako poziom organizacji,
nadrzędny w stosunku do ekosystemu. W zasadzie jest synonimem
pojęcia krajobraz. Poprawniejsze jest stosowanie pojęcia ekologia
krajobrazu zamiast krajobraz ekologiczny. Krajobraz ekologiczny można
znaleźć jeszcze wszędzie tam, gdzie nie dotarł człowiek pazerny
na zysk za cenę wyniszczenia przyrody!
Biosfera
Biosfera (zob. bio) –
strefa kuli ziemskiej zamieszkana przez organizmy żywe, gdzie
odbywają się procesy ekologiczne. Biosfera jest częścią
zewnętrznej skorupy Ziemi, która obejmuje również powietrze, ląd
i wodę. Z najobszerniejszego punktu widzenia geofizyki, biosfera
jest światowym systemem ekologicznym i obejmuje wszystkie żyjące
organizmy i ich powiązania ze sobą i z litosferą (skorupą
ziemską), hydrosferą (wodą), i atmosferą (powietrzem). Do
dzisiejszego dnia Ziemia jest jedyną znaną planetą na której
znajduje się życie. Szacuje się że ziemska biosfera zaczęła się
tworzyć (przez proces biogenezy) przynajmniej 3,5 miliardów lat
temu. Biosfera obejmuje około: 4 km n.p.m. (atmosfera) 300 m p.p.m.
(hydrosfera) 40 cm w głąb ziemi (litosfera).
Pochodzenie i użycie
pojęcia biosfera
Pojęcie biosfery
zostało wprowadzone na Zachodzie przez geologa Eduarda Suessa w roku
1875. Ekologiczne pojęcie biosfery pochodzi z lat 20-tych XX wieku i
poprzedza wprowadzenie przez Arthura Tansleya w 1935 roku pojęcia
ekosystemu. W nieco innym rozumieniu pojęcie biosfery wprowadził
Wiernadskij (1926, 1929).
Biosfera rozumiana
jest jako:
- suma wszystkich
organizmów żywych, ich biomasa i przetrzeń, jaka zajmują,
- system ekologiczny,
specyficznie rozumiany superorganizm z atmosferą, cyrkującymi
wodami i procesami zachodzącymi w skorupie ziemskiej. W pewnym
sensie organizmy żywe są “wytworem” tak rozumianej biosfery.
Rozumienie pojęcia biosfery Wiernadskiego zbliżone jest do koncecji
Gai Lovelocka oraz Lynn Margulis.
Biosfery 1, 2, 3
Kiedy następuje
liczba po słowie biosfera, zwykle odznacza to szczególny system
ekologiczny:
- Biosfera 1 –
planeta Ziemia;
- Biosfera 2 –
laboratorium w Arizonie (Stany Zjednoczone) w którym mieści się
3,15 akrów (13 000 m²) zamkniętego systemu ekologicznego;
- Biosfera 3 – też
znana jako BIOS-3; próba tworzenia sztucznej biosfery przeprowadzona
przez Rosjan w latach 1967-1968.
Działy ekologii na
Zachodzie
Podział ekologii ze
względu na zakres zainteresowań i poziomów organizacji:
- autekologia czyli
ekologia organizmów, zajmującą się badaniem wzajemnego
oddziaływania środowiska abiotycznego na organizmy
- synekologia czyli
ekologia ekosystemów, zajmującą się badaniem grup organizmów
(jako całości) w biocenozach oraz zależności między
zbiorowiskami organizmów a ich siedliskiem.
Podział ze względu
na metodologię badań:
- ekologia opisowa –
„historia naturalna”, opisywanie całych formacji roślinnych i
zgrupowań zwierząt kuli ziemskiej (ociera się o zoogeografię czy
biogeografię;
- ekologia funkcjonalna
– poszukuje i bada związki, wzajemne zależności i oddziaływania
między składowymi jednostek opisywanych przez ekologię opisową,
poszukuje ogólnych zasad funkcjonowania systemów ekologicznych;
- ekologia ewolucyjna –
rozważa organizmy i relacje istniejące między nimi jako twory
historycznego procesu ewolucji.
Rozmaite definicje
ekologii
Ernst
Haeckel: „Przez ekologię rozumiemy wiedzę związaną z
ekonomiką natury – badanie stosunków roślin i zwierząt z ich
środowiskiem organicznym i nieorganicznym, w tym przede wszystkim
ich przyjazne i wrogie stosunki z tymi zwierzętami i roślinami, z
którymi wchodzą one w bezpośredni lub pośredni kontakt – można
powiedzieć, że ekologia jest budowaniem tych wszystkich złożonych
interakcji, które Darwin nazwa warunkami walki o byt”
Claude Lévi-Strauss
stwierdził, że “ekologia jest astronomią życia”. Tak jak
astronomia ukazuje położenie ciał niebieskich, tak ekologia
ukazuje rozłożenie organizmów żywych na Ziemi. Ekolog nie
ogranicza się tylko do opisu tego rozmieszczenia, stara się
odpowiedzieć, dlaczego ona jest właśnie takie, dlaczego
zbiorowiska roślin mają swoją strukturę i wypełniają dane
funkcje. Jest to wskazanie na ekologie ewolucyjną, funkcjonalna i
opisową
Charles J. Krebs:
„Ekologia jest nauką zajmującą się regułami zachodzącymi
między występowaniem i rozmieszczeniem organizmów”, a
podstawowym zadaniem ekologii jest wskazanie na przyczyny warunkujące
rozmieszczenie i liczebność organizmów (taki cel postawił np.
Humboldt w XVIII w.). Krebs wyróżnia:
Ekologię opisową
(„historia naturalna”, opisywanie całych formacji roślinnych
kuli ziemskiej, ale można odnieś do opisywania również zgrupować
zwierząt) – ociera się o zoogeografię czy biogeografię
Ekologię funkcjonalną
(poszukuje i bada związki, wzajemne zależności i oddziaływania
między składowymi jednostek opisywanych przez ekologie opisową),
poszukuje ogólnych zasad funkcjonowania systemów ekologicznych
Ekologię ewolucyjną
(rozważa organizmy i relacje istniejące między nimi jako twory
historycznego procesu ewolucji)
Eugene Odum –
“Ekologia to nauka o strukturze i funkcjonowaniu natury, supernauka
lub nauka jednocząca”.
Barrington Moore uważa,
że ekologia jest nauką syntetyzującą nasze pojmowanie struktury i
funkcjonowania biosfery.
Russel Ackoff “Ekologia
to studium ekosystemów, otwarte na szerokie pole od fizjologii do
biogeografii”.
Francesco Di Castri:
1. Ekologia jest nauką
przyrodniczą, która wymaga spełnienia rygorów metodologii nauk
przyrodniczych i posiada własne kompetencje. Nie jest odczuciem,
wyczuciem, stanem ducha lub warunkiem respektowania natury.
2. Ekologia nie jest
synonimem partii politycznych lub programem grup nacisku. To nie
znaczy że wnioski wynikające z jej koncepcji nie wpływają na
zrozumienie relacji między ekologią naukową a „ekologią
polityczną”.
3. Ekologia nie jest
synonimem spuścizny biologicznej danego regionu lub kraju. Poznanie
naukowe dynamiki gatunków danego kraju i regionu, funkcjonowanie
ekosystemów jest nieodzowne dla tej dziedziny. Ekologia dostarcza
danych do zarządzania tym dziedzictwem.
4. Ekologia nie jest
nauką będącą syntezą dokonaną na podstawie danych dostarczonych
przez inne nauki. Ona jest otwarta na inne nauki. Ekologia jest
jednak nauką z jej własna logiką, metodologią i koncepcjami.
5. Ekologia nie jest
nauką w pełni holistyczną. Aby zrozumieć mechanizm procesów
ekologicznych i interakcje w badanych zgrupowaniach czy zespołach,
należy przyjąć środek między rozumowaniem holistycznym i
redukcjonistycznym, między rozumowaniem syntetycznym i analitycznym.
6. Ekologia nie jest
synonimem wiedzy o środowisku lub nauką obejmująca problemy
środowiska (choć często do takiej funkcji bywa sprowadzana). Nie
oznacza to, że wyniki poznania ekologicznego nie powinny być
wykorzystane w ochronie środowiska (np. rekultywacja jezior,
regeneracja zdewastowanych lasów). Nie jest też synonimem
eksploatacji zasobów naturalnych.
7. Ekologia nie jest
synonimem biotycznego układu terytorialnego (przestrzenny rozkład
gatunków). Ekologia uwzględnia układ przestrzenny w podejmowaniu
kwestii różnorodności ekologicznej, przy analizie sukcesji
ekosystemów, ukazywaniu warunków stabilności ekosystemów.
Ekoetykietowanie
Kiedy idziemy na zakupy
do sklepów z każdej półki ”krzyczy” do nas reklama – prawie
wszystko jest ”eko” i ”bio” i super, ale nie jest to pewna
gwarancja jakości! Skąd może człowiek wiedzieć co jest tylko
firmowym chwytem reklamowym, a co rzetelną informacją? Patrząc na
półkę z herbatami – prawie każda ma zielone kółko na
pudełeczku – to działa nam na podświadomość – to sugeruje,
że produkt posiada jakieś gwarancje, jest lepszy od innych,
niestety to tylko nasza nadinterpretacja. Przeczytajmy kilka z nich…
- gwarancja jakości
- gwarancja dobrego
zakupu
- zawiera
przeciwutleniacze, a co to znaczy w praktyce, co daje to nam
konsumentom? nic – niestety nic.
Aby mieć pewność, że
produkty spełniają pewne określone wymagania, normy to dany
produkt powinien być oznakowany wiarygodnym certyfikatem.
Fachowe
ekoetykietowanie (etykietowanie środowiskowe, ekoznakowanie) oznacza
umieszczanie na produktach informacji świadczących o tym, że dany
produkt jest zgodny z pewnymi przyjętymi kryteriami związanymi z
ochroną środowiska, co odróżnia go od innych produktów z tej
samej grupy. Ekoetykietowanie wyrobów i usług pełni następujące
funkcje:
- funkcja ekologiczna –
ochrona środowiska przyrodniczego w tym także interesów lokalnych
społeczności,
- funkcja informacyjna
– informowanie konsumentów o ekologicznych cechach produktu,
- funkcja stymulująca
– stymulowanie producentów do podejmowania przedsięwzięć
proekologicznych,
- funkcja marketingowa
– instrument kapitalistycznej konkurencji w gospodarce rynkowej,
- funkcja edukacyjna –
poszerzanie wiedzy o proekologicznych cechach towarów.
W wielu krajach na
świecie ustanowiono narodowe (krajowe) systemy ekoznakowania, które
zyskały uznanie konsumentów na całym świecie, również w Polsce.
Najstarszy system ekoetykietowania, tzw. ”Błękitny Anioł”
funkcjonuje od 1978 roku w Niemczech. Spośród innych znanych
ekoznaków warto wymienić skandynawskiego ”Białego Łabędzia”
ustanowionego w 1989 roku w Finlandii, Islandii, Szwecji i Norwegii
oraz ekoznak Unii Europejskiej – stokrotka – przyznawana wyrobom
od 1992 roku.
Opisane wyżej znaki
ekologiczne mają charakter narodowy i mogą być przyznawane różnym
rodzajom wyrobów. Istnieją również ekoetykiety nadawane przez
niezależne organizacje ekologiczne. Zwykle są one adresowane do
konkretnych grup produktów lub przyznawane w oparciu o jedno
kryterium. Przykładem takiego ekoznaku jest chociażby znak
rolnictwa ekologicznego przyznawany produktom żywnościowym
pochodzącym z certyfikowanych gospodarstw ekologicznych. Od
1.07.2010 roku wchodzi nowy znak rolnictwa ekologicznego –
ujednolicony dla całej Unii Europejskiej.
Innym przykładem są
znaki FSC i PEFC umieszczane na wyrobach z drewna i papieru. Logo FSC
lub PEFC umieszczane na takim produkcie oznacza, że drewno, z
którego jest on wykonany pochodzi z lasu, gdzie gospodarka leśna
prowadzona jest zgodnie z określonymi zasadami uwzględniającymi
aspekty ekologiczne, ekonomiczne i społeczne. Następnym ważnym
oznaczeniem, które można spotkać na wyrobach jest znak FairTrade.
Kupując produkty z takim znakiem ma się pewność, że osoba
pracująca np. przy zbiorach kawy czy herbaty otrzymała godziwą
zapłatę za swoją pracę.
W czasach globalizacji,
gdzie odległość nie jest żadną barierą, otaczają nas produkty
ze wszystkich zakątków świata. Czasami trudno jest się
zdecydować, który z nich wybrać, bo wiele z nich ma takie same
walory estetyczne i jakościowe. Wybierajmy więc te, które
dodatkowo wspierają jakąś dobrą ideę: zrównoważoną gospodarkę
leśną, rolnictwo ekologiczne, sprawiedliwy handel, recykling, itd.
Gwarancją tego, że nasze pieniądze są dobrze wydane jest
odpowiedni certyfikat, który gwarantuje, że dany wyrób jest zgodny
z odpowiednimi wymaganiami. Nie nabierajmy się na ekościemę,
kupujmy wyroby prawidłowo oznaczone. Niestety ekościema jest w
Polsce jeszcze bardzo powszechna, a wielu sprzedawców wmawia, że
coś jest zdrową żywnością, chociaż nie ma z tą ideą nic
wspólnego…
Szkoda, że w sieci
jest mało miejsc, gdzie można znaleźć informacje zebrane na temat
ekooznakowania. Dlatego bardzo ciekawym jest pomysł sklepów, w
których można kupić tylko wyroby z certyfikatami. Polecamy
zaglądać na przykład na stronkę: sklep.ekologuj.pl. Kupimy tam
nie tylko świetne rzeczy, ale dowiemy się jakie wyroby warto
kupować z czystym sumieniem. Przy każdym produkcie jest opis
certyfikatu, pokazane logo i wyjaśnienie, co ono oznacza. Dodatkową
atrakcją są ciekawe filmy, które warto obejrzeć.
Globalne ocieplenie –
skutki i przyczyny
Faktem jest, że w
przeciągu XX wieku średnia globalna temperatura na Ziemi wzrosła o
około 0,7 stopnia Celsjusza. Nie jest to wielki skok temperatury i
nie powinien być powodem paranoicznej histerii. Międzyrządowy
Zespół do spraw Zmian Klimatu (w skrócie IPCC) przewiduje jej
wzrost w wieku XXI o kolejne 1.4°C, chociaż histerycy wieszczą
nawet do 5.8°C. Odnotowany wzrost o zaledwie 0,7 stopnia przez całe
stulecie, może być spowodowany doskonaleniem technik pomiarowych.
Jeżeli trwają spory co do przyczyn ocieplenia, to samo zjawisko
jest niezaprzeczalne, o ile różnica nie jest spowodowana zmianami
technik pomiarowych i problemami z ich analizą statystyczną. Skutki
podwyższenia globalnej temperatury są do przewidzenia i są niezbyt
zachęcające, jednak wielkość tego ocieplenia przez XX wiek nie
jest porażająca ani nie może być powodem do katastroficznych
wizji.
Zdecydowana większość
światowej opinii skłania się ku twierdzeniu, że zmiany
klimatyczne są skutkiem działalności człowieka. W tym
bezpośrednio, zwiększenia stężenia dwutlenku węgla w atmosferze,
który jest gazem cieplarnianym produkowanym przez pojazdy spalinowe
oparte na benzynie i ropie oraz przez wiele zakładów przemysłowych.
Istotnym powodem ocieplenia klimatu oraz dziury ozonowej jest wyziew
miliardów papierosów spalanych dziennie przez zatruwających
atmosferę nikotynistów i innych palaczy “ziółek”. Powoduje to
razem tzw. efekt cieplarniany i w konsekwencji wzrost globalnej
średniej temperatury. Istnieje wiele teorii na temat, ale emisja
gazów cieplarnianych, spalin i toksycznych dymów (papierosy) jest
najlepiej udokumentowana, chociaż przemysł nie chce o tym słyszeć.
Filozofia głębokiej
ekologii
Nurt filozofii
głębokiej ekologii powstał na początku lat 70-tych XX wieku, a
zainicjowany został przez norweskiego filozofa Arne Naessa
(1912-2009). Zrodził się on z wnikliwej obserwacji życia
społecznego i kulturalnego na przestrzeni lat 60-tych XX wieku oraz
z dostrzeżenia postępującej degradacji środowiska naturalnego.
Niepokój związany z niepohamowanym rozwojem cywilizacji
naukowo-technicznej, zwanej cywilizacją przemysłową, i
postępującym kryzysem globalnym, który objął także kulturę,
zrodził potrzebę znalezienia odpowiedzi na pytania o jego
przyczyny, zasięg i wpływ na przyrodę oraz człowieka.
Pierwszą i zasadniczą
przyczyna zaistniałego kryzysu był i wciąż jest sposób
postrzegania przez człowieka swojej pozycji względem przyrody i
wszelkich jej elementów. Konsumpcyjne podejście do życia,
zakładające ciągłe gromadzenie dóbr w imię pozornego
podnoszenia standardu życia, dokonuje się przede wszystkim kosztem
naszego rozwoju duchowego i psychicznego, a co za tym idzie
oddzielenia człowieka jako indywidualnego, jednostkowego „ja” od
przyrody jako całości.
Prawidłowy rozwój
jednostki ludzkiej możliwy jest jedynie wówczas, gdy zapewniona
będzie jej w tym samym stopniu możliwość rozwoju biologicznego
jak i psychicznego oraz duchowego, o których nie może być mowy bez
pierwotnego, prawdziwego zawiązku człowieka z przyrodą. Kondycja
naszego życia zależy od kondycji całego środowiska w świecie, w
którym żyjemy. Nie ma miejsca na podział na byty bardziej lub
mniej znaczące, nadrzędne lub podrzędne. Wiedzieli o tym
starożytni szamani, odkrywa tę wiedzę współczesna nauka.
Cywilizacje pasożytnicze zawsze w historii doprowadzały się do
zagłady, a człowiek nie potrzebuje zabijać zwierząt aby dobrze
żyć. Nie ma ekologii i ochrony środowiska bez masowej edukacji na
rzecz wegetarianizmu.
Opracował:
Zespół Stowarzyszenia Eko-Gajusz d/s Ekologii
©
Wszelkie prawa do publikacji zastrzeżone
przez: http://eko-gajusz.blogspot.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz